آموزش تخصصی آمار و معادلات ساختاری

ریان و برنارد (۲۰۰۰) نیز کدگذاری مضامین را فرایند پیش نیازِ تحلیل­های اصلی و رایجِ کیفی، معرفی می‌کنند تا روشی منحصربه فرد و خاص. اما به عقیده براون و کلارک (۲۰۰۶) تحلیل مضمونرا باید روش ویژه ­ای در نظر گرفت که یکی از مزایای آن، انعطاف­پذیری است. بنابراین، تحلیل مضمون، روشی برای شناخت، تحلیل و گزارش الگوهای موجود در داده­های کیفی است. تکنیک تحلیل مضمونمانند روش فراترکیب، تکنیک داده بنیاد در فصل چهارم رساله دکتری کاربرد فراوانی دارد. در تکنیک تحلیل مضمونیک محقق باید کل متن را مرور کند و به دنبال الگوهای معنادار در مضامین در میان داده‌ها باشد. الگوها را می‌توان با خواندن داده‌های مکرر، کدگذاری داده‌ها و ایجاد تم تجزیه و تحلیل کرد.

فرآیند اجرایی تحلیل مضمون

تکنیک تحلیل مضمون، فرایندی برای تحلیل داده­های متنی است و داده­های پراکنده و متنوع را به داده­هایی غنی و تفصیلی تبدیل می­کند. تکنیک تحلیل مضمون، صرفاً روش کیفی خاصی نیست بلکه فرایندی است که می­تواند در اکثر روش­های کیفی به کار رود. به طور کلی، تحلیل مضمون، روشی است برای:

الف- دیدن متن؛

ب- برداشت و درک مناسب از اطلاعات ظاهراً نامرتبط؛

ج- تحلیل اطلاعات کیفی؛

د- مشاهده نظام­مند شخص، تعامل، گروه، موقعیت، سازمان و یا فرهنگ؛

ه- تبدیل داده­های کیفی به داده­های کمی.

تکنیک تحلیل مضمونروشی برای تجزیه و تحلیل داده در تحقیقات کیفی است که داده‌های متراکم و پراکنده را به داده‌هایی غنی و تفصیلی تبدیل می‌کند.

واژه‌ی ضمنی به طور کلی مبین تکرار است بنابراین اگر مسئله‌‌‌ای یک بار در متن داده‌ها آورده شود نمی‌توان آن را به عنوان مضمون در نظر گرفت مگر اینکه نقش برجسته‌‌‌ای در تجزیه و تحلیل داده‌ها داشته باشد. تحلیل مضمونشامل ۶ مرحله می‌باشد:

مرحله اول: آشنایی با داده‌ها

مرحله دوم: ایجاد کد‌های اولیه و کد گذاری

مرحله سوم: جستجو‌ی کد‌های گزینشی(مضامین پایه)

مرحله چهارم: شکل گیری مضامین سازنده

مرحله پنجم: تعریف و نامگذاری تم‌های اصلی

مرحله ششم: تهیه گزارش

در مرحله اول تکنیک تحلیل مضمونآشنایی با داده‌ها صورت می‌گیرد؛ در این مرحله با عمق محتوایی داده‌ها آشنا می‌شویم. مرحله دوم به ایجاد کدهای اولیه می‌پردازد؛ کدها ویژگی داده­هایی را معرفی می‌نمایند که به نظر محقق جالب می‌باشد.

در مرحله سوم تکنیک تحلیل مضمونکه جستجوی کدهای گزینشی نام دارد؛ هدف دسته‌بندی کدهای مختلف در قالب کدهای گزینشی و مرتب ­کردن همه خلاصه داده ­های کدگذاری می‌باشد.

در مرحله چهارم تکنیک تحلیل مضمونتم‌های فرعی شکل‌ می‌گیرد؛ این مرحله شامل دو مرحله بازبینی و تصفیه و شکل‌دهی به تم‌های فرعی است. مرحله اول شامل بازبینی در سطح خلاصه ­های کدگذاری شده است. در مرحله دوم اعتبار تم‌های فرعی در رابطه با مجموعه داده‌ها در نظر گرفته می‌شود.

مرحله پنجم تکنیک تحلیل مضمونبه تعریف و نام‌گذاری تم‌های اصلی می‌پردازد؛ در این مرحله، تم‌های اصلی که برای تحلیل ارائه‌شده، تعریف و مورد بازبینی مجدد قرار می‌گیرد، سپس داده‌های داخل آن­ها تحلیل می‌شود. به‌وسیله تعریف و بازبینی­کردن، ماهیت آن چیزی که یک تم در مورد آن بحث می‌کند مشخص‌شده و تعیین می‌گردد که هر تم اصلی کدام جنبه از داده‌ها را در خود دارد. در این مرحله از میان تم‌های فرعی یک تم اصلی به دست آمد.

در مرحله آخر تکنیک تحلیل مضمونگزارش تهیه می‌شود؛ مرحله ششم زمانی شروع می‌شود که محقق مجموعه‌ای از تم‌های اصلی کاملاً انتزاعی و منطبق با ساختارهای زمینه‌ای تحقیق در اختیار داشته باشد. این مرحله شامل تحلیل پایانی و نگارش گزارش است.

گام‌های تحلیل مضمون

مرحله ۱. آشنایی با داده‌ها: در تکنیک تحلیل مضمونبرای اینکه محقق با عمق و گستره محتوایی داده‌ها آشنا شود لازم است که خود را در آن­ها تا اندازه­ای غوطه­ور سازد. غوطه­ورشدن در داده‌ها معمولاً شامل “بازخوانی مکرر داده‌ها” و خواندن داده­ها به صورت فعال (یعنی جستجوی معانی و الگوها) است.

مرحله ۲. ایجاد کدهای اولیه: مرحله دوم تکنیک تحلیل مضمونزمانی شروع می‌شود که محقق داده‌ها را خوانده و با آن­ها آشنایی پیدا کرده است. این مرحله شامل ایجاد کدهای اولیه از داده‌ها است. کدها یک ویژگی داده‌ها را معرفی می‌نمایند که به نظر تحلیل‌گر جالب می‌رسد .داده‌های کدگذاری شده از واحدهای تحلیل (تم‌ها) متفاوت هستند. کدگذاری را می‌توان به صورت دستی یا از طریق برنامه‌های نرم‌افزاری انجام داد.

مرحله ۳. جستجوی کدهای گزینشی (مضامین پایه): این مرحله تکنیک تحلیل مضمونشامل دسته‌بندی کدهای مختلف در قالب کدهای گزینشی و مرتب کردن همه خلاصه داده‌های کدگذاری شده است. در واقع محقق، تحلیل کدهای خود را شروع کرده و در نظر می‌گیرد که چگونه کدهای مختلف می‌توانند برای ایجاد یک تم کلی ترکیب شوند. در این مرحله محققان کدهای ناقص یا نامرتبط و همچنین کدهای تکراری را کنار گذاشته تا به این تعداد کد گزینشی دست یابند.

مرحله ۴. شکل‌گیری مضامین سازنده: مرحله چهارم تکنیک تحلیل مضمونزمانی شروع می‌شود که محقق مجموعه‌ای از تم‌ها را ایجاد کرده و آن­ها را مورد بازبینی قرار می‌دهد. این مرحله شامل دو مرحله بازبینی و تصفیه و شکل‌دهی به تم‌های فرعی است. مرحله اول شامل بازبینی در سطح خلاصه‌های کدگذاری شده است. در مرحله دوم اعتبار تم‌های فرعی در رابطه با مجموعه داده‌ها در نظر گرفته می‌شود. در این مرحله محققان به مضامین سازنده دست پیدا کردند.

مرحله ۵. تعریف و نامگذاری تم‌های اصلی: مرحله پنجم تکنیک تحلیل مضمونزمانی شروع می‌شود که یک تصویر رضایت‌بخش از تم‌ها وجود داشته باشد. محقق در این مرحله، تم‌های اصلی را که برای تحلیل ارائه کرده، تعریف نموده و مورد بازبینی مجدد قرار می‌دهد، سپس داده‌های داخل آن­ها را تحلیل می‌کند. به وسیله تعریف و بازبینی­کردن، ماهیت آن چیزی که یک تم در مورد آن بحث می‌کند مشخص شده و تعیین می‌گردد که هر تم اصلی کدام جنبه از داده‌ها را در خود دارد. در این مرحله محقق در نهایت پس از رفت و برگشت در میان تم‌های فرعی به ۱ تم اصلی دست یافت، که در زمینه مورد نظر تحقیق قابل تبیین می‌باشد.

مرحله ۶. تهیه گزارش: مرحله ششم تکنیک تحلیل مضمونزمانی شروع می‌شود که محقق مجموعه‌ای از تم‌های اصلی کاملاً انتزاعی و منطبق با ساختارهای زمینه‌ای تحقیق در اختیار داشته باشد. این مرحله شامل تحلیل پایانی و نگارش گزارش است. که در پایان ارائه خواهد شد.

منبع

/www.sciencedirect.com

https://modireamari.org